Czy firma windykacyjna ma prawo dochodzić zachowku od moich dzieci?
Autor: Marek Gola
Przed 4 laty zmarł mój ojciec, który przed śmiercią rozporządził swoim majątkiem w ten sposób, że powołał do całości spadku moje dzieci (wówczas małoletnie). Spadek obejmował prawo do mieszkania, w którym moje dzieci zamieszkiwały wraz z dziadkiem, oraz prawo do udziałów w spółce, która była nieaktywna. Przeciwko swoim dzieciom nigdy nie skierowałem roszczenia o zachowek. Obecnie o zachowek wystąpiła firma windykacyjna, względem której jestem dłużnikiem. Czy firma ma prawo dochodzić zachowku od moich dzieci?
Możliwość przymusowej realizacji roszczenia o zachowek w imieniu dłużnika poprzez wierzyciela
Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.) oraz Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.).
Na tak postawione pytanie, niestety, ale należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie oraz komentarzach, roszczenie o zachowek jest w swej istocie wierzytelnością, która może zostać przez uprawnionego do zachowku przeniesiona na inną osobę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1975 roku – III CZP 91/74). W tej sytuacji zasadna jest też możliwość przymusowej realizacji roszczenia o zachowek w imieniu dłużnika poprzez wierzyciela, a to na podstawie art. 887 § 1 i 902 K.p.c. Skoro bowiem dobrowolnie, poprzez ustalenia stron stosunku cywilnoprawnego, można przenieść wierzytelność z tytułu zachowku z uprawnionego na inną osobę, to tym bardziej można w imieniu dłużnika realizować wierzytelność z tytułu zachowku, o tyle, o ile ustawodawca normą prawną zezwolił wierzycielowi na przymusową realizację takiego roszczenia.
Zajęcie wierzytelności z tytułu zachowku przysługującego dłużnikowi
Przyjmując za Sądem Najwyższym: znaczącą przewagę czynnika majątkowego nad czynnikiem osobistym w roszczeniu z tytułu zachowku wobec zaniechania przez dłużnika firmy (Pana dochodzenia roszczeń z tego tytułu przeciwko swoim dzieciom), uznać należy dopuszczalność dochodzenia przez firmę roszczenia o zachowek przysługującego Panu jako dłużnikowi. Przy odpowiednim stosowaniu przepisu art. 887 § 1 K.c. w związku z zajęciem wierzytelności z tytułu zachowku przysługującego dłużnikowi i regulacją art. 902 K.p.c.
Jeżeli firma wystąpi o zachowek, wówczas należy ustalić, czy wierzytelność względem Pana nie jest przedawniona. Jeżeli Pański dług względem wierzyciela (firmy windykacyjne) byłby przedawniony, wówczas możliwe byłoby wskazywanie na naruszenie prawa podmiotowego – art. 5 K.c. Analizując orzecznictwo dotyczące instytucji zachowku, zauważyć należy, że za sytuacje jaskrawo niesprawiedliwe, które uprawniają do posłużenia się konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego, uznano także, gdy roszczenie o zachowek nie zapewnia uprawnionemu realnej, należnej mu korzyści, właśnie „kosztem” danego spadkobiercy, a w skład spadku wchodzi jedynie nieruchomość mieszkalna, służąca zaspokojeniu tych potrzeb, przy tym wyłącznie w zakresie koniecznym (por uchwałę Sądu Najwyższego z 19 maja 1981r., III CZP 18/81, OSNC 1981r., nr 12, poz. 228, wyroki z 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03, LEX nr 152889 i z 30 stycznia 2008r., III CSK 255/07, OSNC 2009r., nr 3, poz. 47 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 22 kwietnia 2009r., I ACa 459/08, LEX nr 550912).
Przykłady
Pani Anna, której ojciec przed laty zapisał mieszkanie jej niepełnoletnim dzieciom, sama popadła w długi wobec firmy windykacyjnej. Pomimo że sama nie podjęła kroków w celu uzyskania zachowku, firma windykacyjna w jej imieniu wystąpiła z roszczeniem wobec jej własnych dzieci, chcąc pokryć dług z potencjalnego zachowku.
Pan Marek, będąc zadłużony wobec firmy windykacyjnej, nie zdążył dochodzić zachowku po zmarłym ojcu. Firma windykacyjna, po przejęciu jego wierzytelności, skierowała żądanie o wypłatę zachowku do osób, które otrzymały spadek, w tym do jego małoletnich dzieci.
Pani Katarzyna była przekonana, że skoro nie występowała o zachowek po rodzicu, temat jest zamknięty. Jednak po kilku latach jej wierzyciel przejął prawo do domagania się zachowku w jej imieniu, próbując wyegzekwować środki od beneficjentów spadku — czyli jej własnych dzieci.
Podsumowanie
Firma windykacyjna ma prawo dochodzić roszczenia o zachowek w imieniu dłużnika, nawet jeśli sam dłużnik nie podjął wcześniej takich działań. Choć takie sytuacje mogą wydawać się zaskakujące i budzić wątpliwości natury moralnej, przepisy prawa oraz orzecznictwo potwierdzają możliwość przymusowej realizacji tego typu wierzytelności. Warto jednak pamiętać, że w konkretnych przypadkach istnieje możliwość obrony, na przykład przez podniesienie zarzutu przedawnienia lub powołanie się na nadużycie prawa.
Oferta porad prawnych
Jeśli znajdujesz się w podobnej sytuacji i potrzebujesz indywidualnej porady, skorzystaj z naszych usług prawnych online. Oferujemy szybkie i rzetelne wsparcie, pomagamy ocenić sytuację prawną, sprawdzamy możliwość obrony przed roszczeniem oraz doradzamy, jakie kroki podjąć, by najlepiej chronić swoje interesy. Skontaktuj się z nami, a odpowiemy na Twoje pytania i rozwiejemy wątpliwości.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1975 roku – III CZP 91/74
4. Uchwała Sądu Najwyższego z 19 maja 1981r., III CZP 18/81
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
prawnicy z dużym doświadczeniem.
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Zastaw skarbowy na samochodzie, ile czasu masz na spłatę długu?
» Egzekucja starych mandatów za brak biletu, jak się bronić i odzyskać pieniądze?
» Naliczona opłata za brak licznika, co zrobić, gdy spółdzielnia żąda pieniędzy?
» Jak odzyskać zaliczkę od kancelarii prawnej?
» Czy komornik w Polsce może zająć auto zarejestrowane za granicą?
