Egzekucja długu po zmarłym ojcu, czy to zgodne z prawem?
• Data: 2025-05-11 Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Jakiś czas temu toczyło się w stosunku do mnie powództwo ze strony banku o zapłatę długu, który odziedziczyłem po zmarłym tacie. Oficjalnie sąd zasądził dziedziczenie długu do wartości czynnej spadku, a kosztami procesowymi obciążył Skarb Państwa. Nadmienię tylko, że nie odziedziczyłem żadnych dóbr spadkowych, więc wartość czynna spadku wynosi 0 zł. Wczoraj dowiedziałem się o zajęciu komorniczym mojego konta na kwotę ponad 13 tys. zł. Skontaktowałem się z komornikiem, który powiedział, że działa zgodnie z postanowieniem sądu, który zasądził dziedziczenie przeze mnie długu, ponadto obciążył mnie dodatkowymi kosztami sądowymi w wysokości 2500 zł – a tak wcale nie było, bo sąd zwolnił mnie całkowicie z kosztów procesowych. Czy to jest zgodne z prawem, że komornik wszczął na polecenie banku wobec mnie egzekucje za dług, którego oficjalnie nie powinienem spłacać? Co mam zrobić w takiej sytuacji? Pismo o wszczęciu egzekucji dostanę w przeciągu najbliższych kilku dni – tak powiedział komornik.
Wykaz inwentarza i powództwo przeciwegzekucyjne
Jak rozumiem, posiada Pan sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza po Pańskim zmarłym tacie. Masa dodatnia spadku wynosi zero. Jednak ani komornik, ani bank nie wiedzą, jaki jest stan spadku. Powinien był Pan zrobić wykaz inwentarza, aby wykazać ograniczenie odpowiedzialności.
Zgodnie z dyspozycją art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego (K.c.) – w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Ustawodawca powiązał więc możliwość i zakres korzystania z dobrodziejstwa inwentarza z rzetelnością zachowania spadkobiercy.
W myśl art. 319 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.
Zatem obecnie proszę wykonać:
- wykaz inwentarza i złożyć go w sądzie;
- wnieść powództwo przeciwegzekucyjne z wnioskiem o wstrzymanie egzekucji komorniczej.
Roszczenie o zwrot wyegzekwowanego świadczenia – bezpodstawnie wzbogacony wierzyciel
Jeśli komornik wyegzekwuje już kwotę wierzytelności, będzie Panu przysługiwać roszczenie o zwrot wyegzekwowanego świadczenia, które było nienależne w świetle przepisów prawa materialnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1978 roku, III CRN 310/77, Lex nr 8055, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 roku, V CNP 12/17, Lex nr 2429626, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2019 roku, III CZP 63/18, Lex nr 2607940).
W postępowaniu o zwrot niesłuszne ściągniętego świadczenia przedmiotem postępowania jest określona kwota, a nie pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. W tym postępowaniu wykonalność tytułu wykonawczego nie ma prejudycjalnego znaczenia, gdyż w tym wypadku sąd nie bada tej kwestii, ale fakt wystąpienia zdarzenia, którego skutkiem jest wygaśnięcie zobowiązania przed jego wyegzekwowaniem, czy też ze względu na niemożność jego spełnienia wbrew woli dłużnika. O zakresie odpowiedzialności dłużnika decydują zaś każdorazowo przepisy prawa materialnego, w tym norma art. 1031 K.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2014 roku, I CSK 264/13, Lex nr 1523429, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2019 roku, I ACa 273/18, Lex 2716810). Zatem przeprowadzenie skutecznej egzekucji w stosunku do dłużnika ponad zakres jego odpowiedzialności limitowanej przepisem art. 1031 § 2 K.c., musi być rozpatrywane w kategoriach bezpodstawnego wzbogacenia wierzyciela w relacji do tego dłużnika (wyegzekwowanie należności ponad stan czynny spadku). Jeżeli przesunięcie majątkowe przybrało formę świadczenia, właściwym punktem odniesienia pozostają przepisy o nienależnym świadczeniu (art. 410 K.c.), stanowiące o szczególnym przypadku bezpodstawnego wzbogacenia, o którym mowa w art. 405-409 K.c. W myśl zaś art. 405 K.c. – kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Przykłady
Niezłożenie wykazu inwentarza
Pan Jan odziedziczył po zmarłym ojcu dług w wysokości 50 000 zł. Spadek przyjął z dobrodziejstwem inwentarza, ale nie złożył w sądzie wykazu inwentarza, w którym wykazałby, że aktywa spadkowe są równe zero (np. brak oszczędności, wartościowych przedmiotów). Wierzyciel (bank) wszczął egzekucję, a komornik zajął część wynagrodzenia pana Jana. Pan Jan jest przekonany, że jest chroniony przez dobrodziejstwo inwentarza, ale brak formalnego wykazu uniemożliwia mu skuteczne powołanie się na ograniczenie odpowiedzialności. W takiej sytuacji pan Jan powinien jak najszybciej złożyć wykaz inwentarza w sądzie i wnieść powództwo przeciwegzekucyjne.
Błąd komornika/banku pomimo złożonego wykazu
Pani Anna odziedziczyła po ciotce dług w wysokości 10 000 zł. Złożyła w sądzie wykaz inwentarza, w którym wykazała, że spadek nie zawiera żadnych aktywów. Mimo to, bank, prawdopodobnie w wyniku błędu w systemie, skierował sprawę do egzekucji komorniczej. Komornik, nie weryfikując dokładnie sytuacji (lub ignorując złożony wykaz), zajął środki na koncie bankowym pani Anny. W tym przypadku pani Anna powinna niezwłocznie skontaktować się z komornikiem, przedstawić mu dowód złożenia wykazu inwentarza i zażądać umorzenia egzekucji. Równocześnie powinna złożyć powództwo przeciwegzekucyjne.
Ukryte aktywa spadkowe
Pan Piotr odziedziczył po dziadku dług w wysokości 20 000 zł. Przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i złożył wykaz, w którym wykazał brak aktywów. Po pewnym czasie okazało się jednak, że dziadek posiadał ukryte oszczędności na nieznanym dotąd koncie bankowym. Bank, dowiedziawszy się o tym, wszczął egzekucję. W tym przypadku sytuacja jest bardziej skomplikowana. Odkrycie ukrytych aktywów spadkowych oznacza, że wykaz inwentarza był niekompletny. Odpowiedzialność pana Piotra za dług wzrasta do wartości tych ukrytych aktywów. Jeśli wartość tych aktywów przekracza kwotę długu, egzekucja jest zasadna do wysokości długu. W takim przypadku pan Piotr powinien skonsultować się z prawnikiem, aby ustalić, jaka jest jego rzeczywista odpowiedzialność i jakie działania powinien podjąć.
Podsumowanie
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe do wartości aktywów spadkowych. Kluczowe jest sporządzenie i złożenie w sądzie wykazu inwentarza. W przypadku wszczęcia egzekucji pomimo takiego ograniczenia, należy niezwłocznie podjąć działania prawne, takie jak kontakt z komornikiem, wniesienie powództwa przeciwegzekucyjnego i ewentualne dochodzenie zwrotu nienależnie wyegzekwowanych środków. Zaniedbanie formalności, błędy wierzyciela lub odkrycie ukrytych aktywów spadkowych mogą skomplikować sytuację i wymagać konsultacji z prawnikiem.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz porady prawnej w związku z dziedziczeniem, długami spadkowymi lub egzekucją komorniczą? Skontaktuj się z nami już dziś, aby uzyskać profesjonalną pomoc prawną bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 roku, V CNP 12/17
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2019 roku, III CZP 63/18
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2014 roku, I CSK 264/13
6. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2019 roku, I ACa 273/18
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
prawnicy z dużym doświadczeniem.
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Egzekucja długu po zmarłym ojcu, czy to zgodne z prawem?
» Zastaw skarbowy na samochodzie, ile czasu masz na spłatę długu?
» Egzekucja starych mandatów za brak biletu, jak się bronić i odzyskać pieniądze?
» Naliczona opłata za brak licznika, co zrobić, gdy spółdzielnia żąda pieniędzy?
» Jak odzyskać zaliczkę od kancelarii prawnej?
