Śmierć dłużnika, brak majątku, umorzenie postępowania - czy wierzyciela obciąża opłata szacunkowa?
• Data: 2023-06-16 Autor: Grzegorz Stefanowski
Jestem wierzycielem w postępowaniu egzekucyjnym. Komornik zawiesił postępowanie w związku ze śmiercią dłużnika. Egzekucja była prowadzona długo, w tym ponawiana, i wiem z całą pewnością, że dłużnik nie pozostawił majątku. Wobec tego nie zamierzam składać wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, gdyż brak masy spadkowej. Problem polega na tym, że komornik teraz zawiesił postępowanie na 6 miesięcy, a po tym czasie, jeśli nie wniosę do sądu o stwierdzenie nabycia spadku, to komornik umorzy je na skutek mojej bezczynności. Jak wspomniałem, nie ma sensu, abym jako wierzyciel wszczynał to postępowanie, bo nie ma spadku, brak majątku. Jednak jeżeli tego nie zrobię, komornik naliczy mi opłatę szacunkową – 10% wartości dochodzonego roszczenia. Co mogę zrobić, aby tej opłaty uniknąć?
Czynności organu egzekucyjnego w razie śmierci dłużnika
Obecnie organ egzekucyjny zawiesił postępowanie na podstawie art. 819 Kodeksu postępowania cywilnego:
„Art. 819. § 1. Organ egzekucyjny zawiesza postępowanie z urzędu również w razie śmierci wierzyciela lub dłużnika. Postępowanie podejmuje się z udziałem spadkobierców zmarłego albo – w zakresie w jakim dotyczy ono praw i obowiązków wynikających z działalności gospodarczej – zarządcy sukcesyjnego, jeżeli został ustanowiony zarząd sukcesyjny.
§ 2. Jeżeli spadkobiercy dłużnika nie objęli spadku albo nie są znani, a nie ma kuratora spadku, sąd na wniosek wierzyciela ustanowi dla nich kuratora, chyba że egzekucja dotyczy roszczeń wynikających z działalności gospodarczej, a został ustanowiony zarząd sukcesyjny.”
Postępowanie można będzie podjąć, jeśli znani będą spadkobiercy dłużnika. Wtedy wierzyciel decyduje, czy kontynuować egzekucję. Jeśli nie ma majątku do zajęcia, to postępowanie może być umorzone.
Opłata w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela
Chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt – nie zawsze wszczęcie postępowania spadkowego, czy to przed sądem, czy notariuszem, musi być podyktowane istnieniem majątku spadkowego. Często posiadanie dokumentu stwierdzającego spadkobranie jest niezbędne do skutecznego legitymowania się przed organami jako spadkobierca. Jednak nawet w takim przypadku spadkobranie odbędzie się według zasady dobrodziejstwa inwentarza, co daje taki sam rezultat.
Co do głównego pytania, to stanowi o tym art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych:
„Art. 29. 1. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Jeżeli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.”
Czyli przepis podaje zasadniczo 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania od dłużnika.
Umorzenie egzekucji z urzędu
Niestety, w Pana sytuacji nie widzę możliwości uniknięcia opłaty, jeśli nie będzie kontynuowane postępowanie egzekucyjne ze spadkobiercami. Ale to także tylko formalność. Proszę jednak wziąć pod uwagę sytuację, gdy komornik sam umarza postępowanie na podstawie art. 824 §1 pkt 3) Kodeksu postępowania cywilnego. Cytuję:
„Art. 824. § 1. Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu:
(…)
3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych; (…).”
Jednak najpierw to postępowanie musiałoby zostać podjęte z udziałem spadkobierców, których należałoby ustalić, a później komornik musiałby to postępowanie umorzyć z powodu bezskuteczności egzekucji. Wtedy zastosowanie miałby przepis art. 29 ust. 4 ustawy o kosztach komorniczych:
„4. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wskazane w ust. 1 komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 30. Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych i obciążających dłużnika.”
Przykłady
Pani Maria odzyskała przed laty wyrok zasądzający zwrot pożyczki, ale dłużnik okazał się niewypłacalny. Gdy po kilku latach dowiedziała się o jego śmierci, komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne. Mając pewność, że dłużnik nie pozostawił po sobie majątku, nie zdecydowała się na wszczynanie sprawy spadkowej, licząc na umorzenie egzekucji bez kosztów. Ostatecznie została obciążona opłatą stosunkową.
Pan Tomasz, właściciel małej firmy budowlanej, próbował wyegzekwować zapłatę za wykonaną usługę. Dłużnik zmarł, nie pozostawiając spadkobierców ani majątku. Pan Tomasz nie zdecydował się na wnioskowanie o stwierdzenie nabycia spadku, widząc w tym jedynie dodatkowe koszty. Po kilku miesiącach postępowanie zostało umorzone, a komornik naliczył opłatę w wysokości 10% dochodzonego roszczenia.
Pani Elżbieta, jako wierzycielka w sprawie egzekucyjnej dotyczącej niewielkiej należności czynszowej, zorientowała się, że dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku. Komornik zawiesił postępowanie, a po pół roku je umorzył z powodu braku działania ze strony wierzycielki. Choć miała świadomość kosztów, nie widziała sensu podejmowania dalszych kroków, co finalnie skutkowało obciążeniem jej opłatą egzekucyjną.
Podsumowanie
Sytuacja wierzyciela w przypadku śmierci dłużnika i braku majątku spadkowego jest trudna, ale niestety przepisy nie przewidują zwolnienia z opłaty stosunkowej tylko dlatego, że egzekucja okazała się bezskuteczna. Aby uniknąć dodatkowych kosztów, konieczne byłoby ustalenie spadkobierców i formalne zakończenie postępowania z ich udziałem. W przeciwnym razie, po upływie okresu zawieszenia, komornik umorzy sprawę, a wierzyciel zostanie obciążony opłatą, niezależnie od faktycznej bezskuteczności egzekucji. Warto więc rozważyć każdy krok, zanim zapadnie decyzja o pozostawieniu sprawy bez dalszego działania.
Oferta porad prawnych
Jeśli znalazłeś się w podobnej sytuacji i potrzebujesz pomocy, oferujemy szybkie i profesjonalne porady prawne online. Wyjaśnimy, jakie masz możliwości, podpowiemy, jak uniknąć zbędnych kosztów i przeprowadzimy Cię przez cały proces, byś mógł świadomie podjąć decyzję. Skontaktuj się z nami, a odpowiemy na Twoje pytania i pomożemy znaleźć najlepsze rozwiązanie.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych - Dz.U. 2018 poz. 770
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
prawnicy z dużym doświadczeniem.
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Egzekucja starych mandatów za brak biletu, jak się bronić i odzyskać pieniądze?
» Naliczona opłata za brak licznika, co zrobić, gdy spółdzielnia żąda pieniędzy?
» Jak odzyskać zaliczkę od kancelarii prawnej?
» Czy komornik w Polsce może zająć auto zarejestrowane za granicą?
» Przedawnienie roszczenia po umorzeniu egzekucji, kluczowe terminy i interpretacje
