Wezwanie do zapłaty czesnego za studia a przedawnienie

Pan Michał otrzymał wezwanie do zapłaty czesnego z wyższej szkoły, z której został skreślony z listy uczniów 10 maja 2017 roku. Wezwanie do zapłaty (były to opłaty miesięczne) obejmuje okres od 15 maja 2015 r. do 15 lutego 2017 roku, do szkoły uczęszczał od 2013 roku. Pyta, czy w jego przypadku nie doszło jeszcze do przedawnienia roszczeń z tytułu zaległych opłat za studia.

Termin przedawnienia czesnego za studia

Problem terminu przedawnienia czesnego za studia pozostawał przez wiele lat nierozwiązywalny, zresztą spory dotyczące tego, czy pod uwagę należy brać termin 3-letni, czy 10-letni (a nawet wynikła kwestia terminu 2-letniego), trwają do dzisiaj.

Przepis art. 160 a ust. 7 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. wprowadzony nowelizacją ustawy, dokonaną na mocy przepisów ustawy z dnia 11 lipca 2014 r., która weszła w życie 1 października 2014 r. stanowi, że „roszczenia wynikające z umowy (w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjnej) przedawniają się z upływem trzech lat”.

Zgodnie natomiast z art. 32 ustawy nowelizującej „do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 1, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepis art. 160a ust. 7 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”.

Przepis ten wprowadził chaos w orzecznictwie, ponieważ do 1 października 2014 r. ustawa nie normowała terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umowy zawieranej między uczelnią a studentem, w orzecznictwie stosowano trzy terminy przedawnienia:

• ogólny dziesięcioletni (wynikający z art. 118 Kodeksu cywilnego),
• trzyletni dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (również wynikający z art. 118),
• oraz dwuletni (wynikający z art. 751 w zw. z art. 750).

Zobacz też: Wezwanie do zapłaty abonamentu RTV odwołanie wzór

Przedawnienie roszczenia o opłatę za studia

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 października 2015 r. (sygn. akt III CZP 67/15) uznał, że „do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 u.p.s.w. w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 roku, w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej z 11 lipca 2014 roku (czyli przed 1 października 2014 r.), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 K.c, z tego względu, że roszczenie o zapłatę czesnego nie jest roszczeniem wynikającym z prowadzonej przez uczelnię działalności gospodarczej, a zatem nie ma do niego zastosowania trzyletni termin przedawnienia. A to dlatego, że – jak wskazuje art. 106 u.p.s.w. – prowadzenie przez uczelnię działalności dydaktycznej, naukowej, badawczej, doświadczalnej, artystycznej, sportowej, rehabilitacyjnej lub diagnostycznej nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej”. SN stwierdził też, że ewentualna ratalna zapłata czesnego nie przesądza o okresowym charakterze tego świadczenia.

Z kolei odmienne jest orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 12 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II Ca 68/16). Sąd uznał, iż „roszczenie o opłatę za studia określoną w umowie między studentem a uczelnią zawartej przed 1 października 2014 r. przedawnia się z upływem 3 lat, gdyż związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej”. Sad ten wyraził pogląd, że „niewątpliwie czesne nie jest świadczeniem okresowym, z umowy wynika bowiem, że zostało określone jako świadczenie jednorazowo, a jedynie jego płatność została rozłożona na raty. Natomiast, o ile można znaleźć argumenty za uznaniem, że umowa o odpłatne kształcenie jest kompleksowo uregulowana w u.p.s.w., o tyle nie sposób przyjąć, by odpłatne świadczenie przez szkołę wyższą usług dydaktycznych nie było działalnością gospodarczą” – stwierdził Sąd.

3-letni czy 10-letni okres przedawnienia

W czym problem, jeżeli przepis art. 32 ustawy nowelizującej wprowadził 3-letni okres przedawnienia? Problem jest w tym, że przed wejściem w życie nowelizacji obowiązywał 10-letni okres przedawnienia, a jego skrócenie do lat 3 może naruszać zasadę lex retro non agit (z łac. prawo nie działa wstecz).

Kwestia ta była też przedmiotem obrad Trybunału Konstytucyjnego, który w postanowieniu z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt SK 17/15, stwierdził:

„W ostatnim czasie można dostrzec, że część sądów powszechnych – odwołując się do argumentacji i intencji Sądu Najwyższego zawartych w uchwale z 21 października 2015 r. – stara się nadawać przepisom p.s.w. takie znaczenie, które wyłączałoby potencjalny retroaktywny skutek zaskarżonego przepisu. Sądy te przyjmują m.in., że art. 32 ustawy nowelizującej, »nie reguluje wyczerpująco kwestii przedawnienia roszczeń powstałych i wymagalnych przed wejściem w życie nowego prawa. Ustanawia jedynie zasadę stosowania 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umów zawartych przed jej wejściem w życie. Prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadząca do sytuacji, w której nie dojdzie do złamania zasady niedziałania prawa wstecz, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP i art. 3 kc, wymaga przyjęcia, że termin przedawnienia upływa po 10 latach od daty wymagalności roszczenia pod warunkiem jednak, że jego koniec przypada przed dniem wejścia w życie art. 32 ustawy zmieniającej lub w okresie 3 lat od tego dnia. Jeśli zaś upływ wspomnianego 10-letniego terminu przypadałby po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, do przedawnienia dojdzie z uwzględnieniem tego skróconego obecnie terminu liczonego od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. tj. od dnia 1 października 2014 r. Mówiąc inaczej, art. 32 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia: trzyletniego (liczonego od dnia 1 października 2014 roku) lub dziesięcioletniego (liczonego od daty wymagalności) – zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej. Za takim stanowiskiem przemawia stosowany w drodze analogii przepis art. XXXV pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U.1964.16.94). Poza tym każda inna wykładnia art. 32 prowadziłaby do wniosków sprzecznych z powołaną zasadą lex retro non agit« (wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 10 marca 2016 r., sygn. akt III Ca 28/16; podobnie wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 23 marca 2016 r., sygn. akt III Ca 211/16)”.

Trzyletni termin przedawnienia roszczeń

Mając na uwadze powyższe, należy podzielić pogląd TK oraz literalne brzmienie przepisów ustaw. Tak więc obowiązuje trzyletni termin przedawnienia roszczeń, także dotyczący roszczeń z umów określających warunki odpłatności za studia, które zostały zawarte przed dniem 1 października 2014 r. na podstawie przepisów obowiązujących do tego czasu.

Należy więc uznać za przedawnione roszczenia z terminem wymagalności przypadającym od dnia 15 maja 2020 r. do 15 stycznia 2021 r. Późniejsze roszczenia za okres od 15 lutego 2021 r. do 15 lutego 2022 r. nie uległy jeszcze przedawnieniu. Pan Michał powinien odpowiedzieć na wezwanie, w którym podniesie zarzut przedawnienia.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce - Dz.U. 2018 poz. 1668
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2015 r., sygn. akt III CZP 67/15
4. Orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 12 kwietnia 2016 r., sygn. akt II Ca 68/16
5. Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt SK 17/15

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.