Roszczenie uczelni za powtarzanie zajęć a okres przedawnienia

Autor: Anna Sufin

Otrzymałem wezwanie do zapłacenia zaległej opłaty z tytułu świadczonych usług edukacyjnych za rok akademicki 2010/2011 z uniwersytetu, na którym studiowałem zaocznie w latach 2005-2011. Roszczenie dot. kwoty ok. 2500 zł, na co składa się należność główna za powtarzane przedmioty oraz prawie drugie tyle to odsetki liczone na dzień wystawienia wezwania, czyli marzec br. Mam 14 dni na uregulowanie należności. Zgodnie z pismem z marca 2011 otrzymałem decyzję uniwersytetu o skreśleniu mnie z listy studentów niestacjonarnych jednolitych studiów z powodu niewniesienia opłat związanych z odbywaniem studiów. Od 6 lat nie jestem więc studentem tej uczelni. Czy w tej sytuacji uczelnia ma prawo żądać zapłaty? Czy ta należność nie uległa jeszcze przedawnieniu?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Roszczenie uczelni za powtarzanie zajęć a okres przedawnienia

Pobieranie opłat związanych z odbywaniem studiów

Zgodnie z art. 160a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o szkolnictwie wyższym (j.t. 2016.1842):

Art. 160a. 1. Warunki pobierania opłat związanych z odbywaniem studiów, o których mowa w art. 98 ust. 1 pkt 5, oraz opłat za usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 pkt 1-6, a także wysokość tych opłat określa umowa między uczelnią a studentem lub osobą przyjętą na studia, zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

2. Umowa jest zawierana nie wcześniej niż po wydaniu decyzji o przyjęciu na studia i nie później niż w terminie trzydziestu dni od rozpoczęcia zajęć.

3. Umowa jest zawierana na cały przewidywany okres studiów; student nie jest obowiązany do uiszczania opłat innych niż określone w umowie.

4. Opłaty określone w umowie uczelnia może pobierać nie wcześniej niż po jej zawarciu.

5. Wzór umowy określa senat uczelni publicznej, a w przypadku uczelni niepublicznej – organ wskazany w statucie.

6. Uczelnia jest obowiązana zamieścić wzór umowy na swojej stronie internetowej.

7. Roszczenia wynikające z umowy przedawniają się z upływem trzech lat.”

Przepis powyższy dotyczy należności określonych samą umową o usługi edukacyjne, która to powinna określać należności wskazane w poniższych przepisach:

Art. 98. 1. Przychodami uczelni publicznej są w szczególności: (…)

5) jednorazowe opłaty za wydanie dyplomu, świadectwa oraz innego dokumentu związanego z tokiem studiów; (…).”

Art. 99. 1. Uczelnia publiczna może pobierać opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z:

1) kształceniem studentów na studiach niestacjonarnych oraz uczestników niestacjonarnych studiów doktoranckich;

1a) (uchylony);

1b) (uchylony);

2) powtarzaniem określonych zajęć na studiach stacjonarnych oraz stacjonarnych studiach doktoranckich z powodu niezadowalających wyników w nauce;

3) prowadzeniem studiów w języku obcym;

4) prowadzeniem zajęć nieobjętych planem studiów, w tym zajęć uzupełniających efekty kształcenia niezbędne do podjęcia studiów drugiego stopnia na określonym kierunku;

5) prowadzeniem studiów podyplomowych, kursów dokształcających oraz szkoleń;

6) przeprowadzaniem potwierdzania efektów uczenia się.”

Tym samym należności za powtarzanie zajęć (art. 99ust. 1 pkt 2), określone umową z uczelnią na usługi edukacyjne, przedawniają się z upływem lat trzech (art. 160 a ust. 7).

Zobacz też: Przedawnienie czesnego za studia

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Nie stosuje się trzyletniego terminu przedawnienia do opłat za studia określonych w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014.1198), do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepis art. 160a ust. 7 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Wydawać by się mogło, że w takim wypadku Pana roszczenie, jako że upłynęło już trzy lata od terminu zapłaty, jest przedawnione. Jednakże Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że nie stosuje się tego trzyletniego terminu przedawnienia do opłat za studia określonych w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 w brzmieniu sprzed 11 lipca 2014 r. (Warunki odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1, określa umowa zawarta między uczelnią a studentem w formie pisemnej), gdy powyższe regulacje weszły w życie, stosuje się 10-letni termin przedawnienia.

Zgodnie z uchwałą SN z 21.10.2015 r. III CZP 67/15: „Do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 r., w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1198), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c.”. Podaje się, że Sąd Najwyższy w tej sprawie badał charakter stosunku prawnego łączącego publiczną uczelnię wyższą ze studentem studiów niestacjonarnych – umowy o warunkach odpłatności za studia niestacjonarne. Nie badał umowy o usługi edukacyjne. W Pana przypadku mamy do czynienia właśnie z tą pierwszą umową.

Tym samym z racji 10-letniego terminu przedawnienia roszczenia uczelni (roszczenie główne) w Pana przypadku nie uległy jeszcze przedawnieniu.

Przedawnienie roszczenia z tytułu odsetek

Warto tu wskazać, że odsetki jako należność okresowa, przedawniają się w terminie lat 3 (art. 118 K.c.), tym samym druga strona może dochodzić odsetek tylko z ostatnich trzech lat.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2015 r., III CZP 67/15

„Do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 r., w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1198), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Uniwersytetu im. A.M. w P. przeciwko Karolinie M. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21 października 2015 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 22 maja 2015 r.:

Czy do przedawnienia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za studia, wynikającego z umowy o warunkach odpłatności za studia, o której mowa w art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o szkolnictwie wyższym w brzmieniu obowiązującym 1 października 2009 r. (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.), zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1198), wymagalnego przed dniem 1 października 2014 r., ma zastosowanie art. 751 pkt 1 albo 2 k.c., czy art. 118 k.c.?

podjął uchwałę:

Do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 r., w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1198), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c.

Uzasadnienie faktyczne

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo Uniwersytetu im. A.M. w P. przeciwko Karolinie M. o zasądzenie kwoty 2380 zł z ustawowymi odsetkami, podzielając podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia wynikającego z umowy z dnia 1 października 2009 r. w sprawie opłaty za studia niestacjonarne. Zgodnie z tą umową, pozwana zobowiązała się do uiszczenia, ustalonej w drodze zarządzenia rektora powodowej uczelni, opłaty za studia w terminie do dnia 15 października każdego roku akademickiego za semestr zimowy i do dnia 15 marca każdego roku akademickiego za semestr letni. Pozwana nie uiściła tych opłat. Sąd Rejonowy uznał, że strony zawarły umowę nienazwaną o świadczenie usług edukacyjnych, do której, na podstawie art. 750 k.c., ma zastosowanie art. 751 pkt 1 k.c. przewidujący dwuletni termin przedawnienia roszczeń związanych z zawodową działalnością powoda w zakresie usług edukacyjnych. Uczelnia wniosła pozew w dniu 19 grudnia 2012 r., a więc już po upływie dwuletniego terminu przedawnienia dochodzonego roszczenia, liczonego od wskazanych dat wymagalności opłaty za semestr zimowy i opłaty za semestr letni.

Przy rozpoznawaniu apelacji powoda Sąd Okręgowy powziął wątpliwości przedstawione na wstępie.

Uzasadnienie prawne

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy spornej i niejednolicie rozwiązywanej w orzecznictwie sądów powszechnych kwestii terminu przedawnienia roszczenia publicznej uczelni wyższej o zapłatę przez studenta opłat za studia niestacjonarne, w świetle przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 - dalej:"Pr.s.w.") w brzmieniu obowiązującym przed dniem nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz.1198). Nowela ta wprowadziła do ustawy o szkolnictwie wyższym – z dniem 1 października 2014 r. – przepis art. 160a ust. 7, który stanowi, że roszczenia wynikające z umowy między uczelnią a studentem o warunkach pobierania opłat związanych z odbywaniem studiów lub opłat za usługi edukacyjne przedawniają się z upływem trzech lat. Tym samym termin przedawnienia tego rodzaju roszczeń został jednoznacznie określony przez ustawodawcę, który w normie intertemporalnej zawartej w art. 32 ustawy nowelizującej przewidział ponadto, że nowy art. 160a ust. 7 stosuje się do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, a więc przed dniem 1 października 2014 r. Z ustaleń wynika, że strony zawarły w dniu 1 października 2009 r. pisemną umowę o zasadach odpłatności za studia niestacjonarne podjęte przez pozwaną na powodowej uczelni. Obowiązujący w tym czasie art. 99 ust. 1 pkt 1 Pr.s.w. przewidywał, że uczelnia publiczna może pobierać opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach niestacjonarnych, stosownie zaś do art. 160 ust. 3 Pr.s.w., warunki odpłatności za studia określała umowa zawarta między uczelnią a studentem w formie pisemnej. Prawo o szkolnictwie wyższym nie zawierało w czasie zawarcia tej umowy odrębnej regulacji dotyczącej terminu przedawnienia roszczeń uczelni o zapłatę tego rodzaju opłat (czesnego), co oznacza stosowanie w tym zakresie przepisów kodeksu cywilnego o przedawnieniu, a więc art. 118 k.c., przewidującego, że jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Analizę przedstawionego zagadnienia prawnego należy rozpocząć od rozważenia, czy w odniesieniu do przedawnienia roszczeń publicznej uczelni wyższej o zapłatę czesnego wchodzi w grę przepis szczególny, o którym mowa w art. 118 in principio k.c., a jeśli tak, to który, co implikuje konieczność ustalenia charakteru prawnego umowy zawartej przez strony, a także szerzej – charakteru stosunku prawnego łączącego publiczną uczelnię wyższą ze studentem studiów niestacjonarnych. Rozważenia wymaga przede wszystkim to, czy umowa o warunkach odpłatności za studia niestacjonarne jest umową o świadczenie usług, która nie jest uregulowana innymi przepisami i do której w związku z tym stosuje się, zgodnie z art. 750 k.c., odpowiednio przepisy o zleceniu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane jest stanowisko, że granicę stosowania art. 750 k.c. stanowi określony stopień intensywności uregulowania określonego stosunku prawnego w przepisach odrębnych, wystarczający do zidentyfikowania co najmniej elementów przedmiotowo istotnych tego stosunku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2007 r., IV CSK 267/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 14, oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., III CZP 20/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 12, i z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 109/07, OSNC 2008, nr 11, poz. 128).

Prawo o szkolnictwie wyższym jest aktem prawnym normującym system szkolnictwa wyższego, w tym m.in. kwestie dotyczące tworzenia i likwidacji uczelni wyższych, ustroju uczelni, praw i obowiązków pracowników uczelni oraz studentów, a także przedmiotu, organizacji i toku studiów. Stosunek prawny łączący studenta studiów niestacjonarnych z publiczną uczelnią wyższą jest więc regulowany w sposób kompletny przepisami tej ustawy i ma mieszany charakter, zawierając w sobie zarówno elementy administracyjnoprawne, jak i cywilnoprawne. Przykładowo akty przyjęcia (odmowy przyjęcia) na studia akademickie są uznawane za indywidualne akty administracyjne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2002 r., III CKN 4566/00, nie publ.). Organizację i tok studiów, a także prawa i obowiązki studentów konkretnej uczelni wyższej określają przy tym regulamin studiów oraz plany studiów i programów nauczania (art. 160 ust. 1 i 2 Pr.s.w.).

Wskazana w art. 160 ust. 3 Pr.s.w., obowiązującym w czasie zawarcia przez strony umowy z dnia 1 października 2009 r., umowa o zasadach uiszczania opłat za świadczone usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów na studiach niestacjonarnych regulowała wycinek relacji między uczelnią i studentem w zakresie wysokości czesnego, terminu i sposobu jego wnoszenia i kształtowała wraz z przepisami prawa o szkolnictwie wyższym oraz aktami o charakterze administracyjnym treść stosunku prawnego między studentem a uczelnią wyższą, a więc także między powodem i pozwaną. Regulowała ona warunki odpłatności za studia niestacjonarne, a nie warunki świadczenia na rzecz studenta przez uczelnię usług związanych ze studiami niestacjonarnymi.

Umowa o warunkach odpłatności za studia niestacjonarne zawarta między publiczną uczelnią wyższą a studentem nie stanowi więc umowy o świadczenie usług, nieuregulowanej innymi przepisami, do której stosuje się na podstawie art. 750 k.c. odpowiednio przepisy o zleceniu. W związku z tym do tych umów, a ściślej, do wypływających z nich roszczeń uczelni o zapłatę czesnego za studia niestacjonarne, nie stosuje się art. 751 k.c. określającego w sposób szczególny terminy przedawnienia roszczeń wymienionych w tym przepisie, wynikających z umów zlecenia i umów o świadczenie usług, o których mowa w art. 750 k.c.

Konstatacja ta prowadzi do wniosku, że w czasie zawarcia przez strony umowy z dnia 1 października 2009 r. do przedawnienia roszczeń publicznej uczelni wyższej o opłatę za studia niestacjonarne miał zastosowanie przepis ogólny, czyli art. 118 k.c. W związku z tym rozważenia wymaga, czy roszczenie dochodzone w niniejszej sprawie przez uczelnię jest roszczeniem o świadczenie okresowe lub roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, dla których przepis ten przewiduje trzyletni termin przedawnienia.

Czy opłaty za studia są świadczeniem okresowym?

Opłata za studia (czesne) nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 in medio k.c. Świadczenie okresowe charakteryzuje się tym, że jego przedmiotem są pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku. Jest ono realizowane przez zobowiązanego systematycznie, w odstępach czasu w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego o charakterze ciągłym; świadczenia te nie składają się na pewną z góry określoną całość. Do roszczeń o świadczenia okresowe należą np. roszczenia o zapłatę alimentów, świadczeń rentowych, z tytułu umowy najmu, dzierżawy, leasingu, o odsetki. Czesne jest natomiast świadczeniem pieniężnym o oznaczonej z góry przez właściwy organ uczelni wysokości, które stosownie do umowy między uczelnią wyższą a studentem może być uiszczone jednorazowo lub w uzgodnionych między stronami częściach. Rozłożenie tego rodzaju świadczenia pieniężnego na raty nie czyni go jednak świadczeniem okresowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1998 r., III CKN 578/98, nie publ., i z dnia 6 kwietnia 2005 r., III CK 656/04,"Biuletyn SN" 2005, nr 10, s. 12).

Kodeks cywilny nie zawiera definicji działalności gospodarczej, chociaż wielokrotnie posługuje się tym pojęciem (por. art. 221, 431, 118, 355 § 2, art. 4491 § 1, 563 § 2). Definicję działalności gospodarczej zawiera natomiast art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (jedn. tekst: Dz. U. z 2015 r., poz. 584), zgodnie z którym jest nią zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Stosownie do art. 106 Pr.s.w., prowadzenie przez uczelnię wyższą działalności dydaktycznej, naukowej, badawczej, doświadczalnej, artystycznej, sportowej, rehabilitacyjnej lub diagnostycznej nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Umowa stron z dnia 1 października 2009 r., będąca źródłem żądania powoda, dotyczy czesnego, a więc wynagrodzenia przysługującego powodowi z tytułu prowadzonej przez uczelnię działalności dydaktycznej. Skoro nie stanowi ona działalności gospodarczej, to zgłoszone roszczenie nie może być uznane za związane z działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 118 in fine k.c. Należy przy tym podnieść, że stosownie do art. 7 Pr.s.w. w brzmieniu obowiązującym w czasie zawarcia umowy, uczelnia może prowadzić działalność gospodarczą wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo od działalności, o której mowa w art. 13 i 14, w zakresie i formach określonych w statucie. Nie budzi wątpliwości, że roszczenia uczelni powstałe w związku z prowadzeniem takiej wyodrębnionej działalności gospodarczej podlegają przedawnieniu trzyletniemu, zgodnie z art. 118 in fine k.c.

W świetle przedstawionych rozważań należy więc uznać, że do przedawnienia roszczenia uczelni wyższej o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 Pr.s.w. w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 r., w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r., miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c. Ponownie należy podkreślić znaczenie normy intertemporalnej zawartej w art. 32 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r., zgodnie z którym art. 160a ust. 7 stosuje się do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, a więc przed dniem 1 października 2014 r.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale (art. 390 § 1 k.p.c.).”

Przytoczony wyrok dokładnie wyjaśnia, że termin przedawnienia takich roszczeń wynosił 10 lat, nie trzy, i jest całkowicie adekwatny do Pana sytuacji.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.


Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem.

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

prawo-pracy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

rozwodowy.pl

prawo-cywilne.info

spolkowy.pl

sluzebnosc.info

poradapodatkowa.pl

prawo-karne.info

prawozus.pl

praworolne.info

Szukamy prawnika »