Rekompensata za koszty odzyskiwania należności z niezapłaconych faktur, jak stosować?

Przeciwdziałanie opóźnieniom w transakcjach handlowych: odsetki ustawowe

Kwestia, jaką Pan porusza, została uregulowana formalnie ustawą z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. W przypadku, gdy wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie, wierzycielowi – bez wezwania – przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności

Innym instrumentem jest przewidziana w art. 10 ust. 1 możliwość dochodzenia od dłużnika równowartości kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. Jeśli koszty odzyskania należności przekroczą wspomnianą kwotę, wierzyciel może dochodzić zwrotu kosztów.

Roszczenie o zapłatę rekompensaty powstaje co do zasady po upływie terminu zapłaty należności, gdy wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał umówionej zapłaty. Ustawodawca nie przewidział żadnych dodatkowych warunków, które trzeba spełnić, by móc obciążyć dłużnika kosztami dochodzenia należności.

Wysokość rekompensaty uzależniona od wysokości należnego świadczenia

Ustawa stanowi:

„Art. 10. 1. Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:

1) 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;

2) 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;

3) 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.

1a. Równowartość kwoty rekompensaty, o której mowa w ust. 1, jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.

2. Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.

3. Uprawnienie do kwoty, o której mowa w ust. 1, przysługuje od transakcji handlowej, z zastrzeżeniem art. 11 ust. 2 pkt 2.

4. Roszczenie o rekompensatę, o której mowa w ust. 1, nie może być zbyte.”

Dzień nabycia uprawnienia do odsetek to dzień następny po terminie zapłaty wskazanym np.: na fakturze.

W takim przypadku Pańskiej firmie, jako wierzycielowi, przysługuje bez wezwania rekompensata za koszty odzyskiwania należności stanowiąca równowartość ustawowej kwoty, która tutaj wynosi 70 euro – gdyż wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych. Faktura opiewa na kwotę 11 869,21 zł.

Rekompensata bez wezwania przedsądowego do zapłaty

Jak wynika z przepisu rekompensata przysługuje bez wezwania. Co oznacza, że zbędne jest tzw. wezwanie przedsądowe. W przypadku skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego kwota dochodzona z tytułu rekompensaty powinna zostać doliczona do wartości przedmiotu sporu, co może mieć wpływ na wysokość kosztów sądowych. W razie zapłaty przez kontrahenta faktury – wystarczy pozew o zapłatę rekompensaty (bez odrębnego wezwania).

Przy zapłacie długu można wystąpić z odrębnym pozwem. Aktualnie nie trzeba do pozwu załączać dowodu wezwania drugiej strony do zapłaty rekompensaty. W praktyce wysyła się notę obciążeniową.

Dla celów dowodowych wskazane jest jednak działanie pozwalające na udowodnienie: wysłania lub doręczenia drugiej stronie informacji o powstaniu roszczenia, jego kwocie i wyznaczonym terminie uiszczenia (noty). I można w tym celu wykorzystać środki komunikacji elektronicznej.

Wierzyciel jest uprawniony do naliczenia rekompensaty już na etapie windykacji przedsądowej. W przypadku zalegania z płatnościami kilku faktur dopuszczalne jest dochodzenie rekompensaty za koszty odzyskiwania należności od każdej z nich.

Wierzyciel nie musi wykazywać poniesienia kosztów

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015r. w sprawie o sygn. akt III CZP 94/15) – rekompensata za koszty odzyskiwania należności przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Powyższe nie wyklucza jednak możliwości badania przez sąd orzekający w danej sprawie, czy wierzyciel, dochodząc rekompensaty, nie nadużył przyznanego mu prawa (art. 5 K.c.). Możliwa jest więc sytuacja, w której sąd rozpatrujący sprawę uzna, że w zaistniałych okolicznościach zasądzenie na rzecz wierzyciela ryczałtowej rekompensaty za koszty dochodzenia należności, pozostawać będzie w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i stanowić będzie nadużycie prawa podmiotowego.

Wspomniana rekompensata jest szczególnego rodzaju zryczałtowanym odszkodowaniem pozwalającym na pokrycie wydatków wierzyciela związanych z czynnościami podejmowanymi w celu odzyskania należności. Warto też mieć na uwadze, że jest świadczeniem o charakterze cywilnoprawnym. W ustawie nie zawarto postanowień, które wskazywałyby, że do transakcji handlowych, a w szczególności do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, nie stosuje się art. 481 § 1 K.c. W związku z tym należy przyjąć, że w razie opóźnienia w zapłacie tej rekompensaty wierzyciel może się domagać odsetek za opóźnienie określonych w K.c. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym.

W wyroku z 29 stycznia 2021 r. (I ACa 924/19) Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że: (…) rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności nie można utożsamiać z kosztami procesu. Jest to bowiem przewidziane przez prawo roszczenie materialnoprawne, do którego znajduje zastosowanie art. 481 K.c. w przypadku opóźnienia się dłużnika z jego spełnieniem. Dochodzenie z tego tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie w niczym nie narusza art. 5 K.c.

Z kolei Sąd Rejonowy w Toruniu stwierdził w wyroku z 11 sierpnia 2020 r. (V GC 521/20), że: (…) w zakresie roszczenia o zwrot kosztów rekompensaty sąd uwzględnił powództwo na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy [z] marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych oraz art. 481 § 1 K.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwoty (…) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie każdorazowo od dnia (…) do dnia zapłaty (…).

Przedawnienie rekompensaty za koszty odzyskiwania należności

Rekompensata ulega przedawnieniu na takich samych zasadach jak kwota należności z danej faktury.

Ogólny termin przedawnienia roszczenia wynosi 6 lat (jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej), liczony od dnia, w którym powstał obowiązek uregulowania należności. W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata. Od tych zasad istnieją liczne wyjątki, w myśl których termin przedawnienia roszczenia skracany jest do dwóch lub jednego roku.

Okres dwóch lat dotyczy: roszczenia przedsiębiorcy z tytułu niezapłacenia przez klienta faktur, z tytułu umowy sprzedaży, roszczenia dostawcy z tytułu dokonanej dostawy, roszczenia z tytułu umowy o dzieło, usługi telekomunikacyjnej, debetu na koncie.

Roczny okres przedawnienia dotyczy m.in. roszczeń z tytułu umowy przewozu, umów spedycji oraz przedwstępnej umowy sprzedaży.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015r. w sprawie o sygn. akt III CZP 94/15
3. Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z 11 sierpnia 2020 r. V GC 521/20

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.