PIT-8C od przedawnionego długu

Umorzenie długu

Umorzenie długu jest instytucją prawa cywilnego, uregulowaną w art. 508 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (j.t. Dz. U. 2016 r., poz. 380 – dalej „K.c.”). Zgodnie z tym przepisem: „Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje”. Oznacza to, że dla skutecznego umorzenia długu potrzebne są 2 czynności:

• oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu dłużnika,
• oświadczenie dłużnika o przyjęciu zwolnienia.

Bez któregokolwiek z tych oświadczeń do umorzenie długu nie dochodzi. „Z art. 508 wynika, że do zwolnienia z długu dochodzi w wyniku umowy stron (por. orzeczenie SN z 14 października 1937 r., C.II. 907/37, PS 1938, poz. 546). Zrzeczenie się wierzytelności musi więc być akceptowane (przyjęte) przez dłużnika. Ze względu na umowny charakter zwolnienia wierzyciel swoje oświadczenie powinien złożyć wobec dłużnika, nie zaś osoby trzeciej. Do czasu przyjęcia tego oświadczenia przez dłużnika jest ono tylko ofertą w rozumieniu art. 66. Do omawianej umowy stosuje się także pozostałe ogólne zasady dotyczące czynności prawnych. Należy podkreślić, że zwolnienie z długu może obejmować jedynie dług istniejący (wyrok SN z 13 listopada 2003 r., IV CK 202/2002, LexisNexis nr 379177, OSP 2005, nr 6, poz. 75 z glosą K. Zagrobelnego)” (T. Wiśniewski, Komentarz do art. 508 Kodeksu cywilnego, w: Kodeks cywilny. Komentarz. Księga trzecia. Zobowiązania, red. J. Gudowski, LexisNexis 2013).

Jeżeli nie przyjął Pan zwolnienia długu, tj. nie zgodził się Pan na piśmie lub w sposób dorozumiany, na umorzenie długu, to dług nadal istnieje i nie można w tym momencie powiedzieć, że bez cienia wątpliwości uzyskał Pan jakąkolwiek korzyść majątkową (bo przecież za tydzień może Pan zmienić zdanie i z własnej nieprzymuszonej woli uregulować należność — gdyby miał Pan taką fantazję).

Domyślam się, że po rozmaitych przejściach z firmą windykacyjną zdążył się już Pan zorientować, co to jest przedawniony dług, i nie muszę tłumaczyć tej instytucji. Dlatego pozwolę sobie tylko na omówienie kwestii podatkowych.

Zobacz też: Naliczanie odsetek od kredytu po śmierci kredytobiorcy

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (j.t. Dz. U. 2012 r., poz. 361, z późn. zm. – dalej: u.p.d.o.f.): „Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku”.

Z kolei art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f. to katalog źródeł, z których mogą płynąć przychody:

„Art. 10. 1. Źródłami przychodów są:

1) stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta;

2) działalność wykonywana osobiście;

3) pozarolnicza działalność gospodarcza;

4) działy specjalne produkcji rolnej;

5) (uchylony);

6) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą;

7) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a–c;

8) odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:

a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,

d) innych rzeczy,

– jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a–c – przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy – przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany;

8a) działalność prowadzona przez zagraniczną spółkę kontrolowaną;

9) inne źródła”.

Pkt 9 w wymienionym katalogu sprawia, że nabiera on charakteru otwartego, czyli można kwalifikować jako przychody również te świadczenia, które nie są wprost nazwane w treści ustawy. Rozwinięcie tego przepisu można znaleźć w art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.:

„Art. 20. 1. Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i art. 17”.

W art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. również nie ma mowy o przedawnionym roszczeniu. Stąd też należy sięgnąć do interpretacji podatkowych, wydawanych przez dyrektorów Izb Skarbowych.

Przeczytaj też: Zwolnienie z długu

Interpretacje podatkowe

Poniżej przedstawiam interpretacje podatkowe korzystne dla Pana — zgodnie z poglądami organów w przypadku przedawnienia długu (nie umorzenia!) nie mamy do czynienia ze świadczeniem bezzwrotnym, które trwale zmniejsza pasywa dłużnika, a zatem w ogóle nie powstaje przychód z innych źródeł podlegający opodatkowaniu. Głównym argumentem przemawiającym za tym stanowiskiem jest to, że dług nadal trwa i dłużnik może w dowolnym momencie go zaspokoić. „W sytuacji, gdy wierzyciel nie umorzył należności, samo przedawnienie zobowiązania, obejmującego kapitał, odsetki zwykłe oraz koszty postępowania sądowego, nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-8C” — interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 26 stycznia 2010 r., znak ITPB2/415-867c/09/MK.

Niestety, interpretacje podatkowe mają charakter indywidualny i nie wiążą wszystkich osób znajdujących się w podobnej sytuacji. Co gorsza, interpretacje podatkowe rzadko kiedy są jednolite, stąd można znaleźć stanowiska odmienne, niekiedy o 180 stopni. Dla przykładu przytoczę interpretację dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 23 grudnia 2008 r., znak IBPB2/415-1606/08/BD (pytanie dotyczyło nieco innej sytuacji faktycznej, ale również przedawnionego długu):

„Wobec tego należy stwierdzić, że niniejszym przypadku nie można mówić o nieodpłatnym świadczeniu ze strony pracodawcy na rzecz pracownika. Na kwotę wynikającą z rozliczenia kosztów została wystawiona faktura, której były pracownik Spółki nie uregulował. Z informacji podanych we wniosku wynika, że zobowiązanie wynikające z faktury uległo przedawnieniu w 2008 r., co oznacza, że w 2008 r. były pracownik Spółki osiągnął z tego tytułu przychód. (…)

Z powyższego wynika, że powstanie przychodu związane jest z przedawnieniem roszczenia o zapłatę za usługę świadczoną przez wnioskodawcę. Wobec tego należy stwierdzić, że przychód z tego tytułu jest przychodem z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z tym przepisem za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w ww. przepisie określenia „w szczególności” oznacza, że przepis zawiera otwarty katalog przychodów, co oznacza, że przychodem z innych źródeł są wszystkie przychody nie zaliczane do pozostałych źródeł przychodów”.

Może się zatem zdarzyć, że dyrektor Izby Skarbowej w Pańskim mieście może mieć różne zapatrywania w tym temacie i jednak uznać powstanie przychodu po Pańskiej stronie. W związku z tym, dla Pańskiego bezpieczeństwa, złożyłabym wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w kwestii zdarzenia przyszłego, tj. wystawienia przez firmę windykacyjną PIT-8c. Wszelkie potrzebne wskazówki, jak to zrobić, znajdzie Pan na stronie Ministerstwa Finansów.

Interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 26 stycznia 2010 r., znak ITPB2/415-867b/09/MK:

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Również zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przysporzeniem majątkowym i przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 9 ust. 1) są nie tylko aktywa, które ulegają zwiększeniu u podatnika, ale także zmniejszenie jego pasywów.

Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że mimo przedawnienia zobowiązanie nadal istnieje i spadkobierca pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) ma obowiązek wykonać ciążące na nim zobowiązanie, natomiast wierzyciel nie może już dochodzić przymusowego jego wykonania. Z uwagi więc na fakt, że dłużni, mimo przedawnienia zobowiązania, może to zobowiązanie wypełnić, jego korzyść majątkowa nie ma jeszcze charakteru trwałego w momencie przedawnienia. W sytuacji, gdy wierzyciel nie umorzył należności, samo przedawnienie zobowiązania, obejmującego kapitał, odsetki zwykłe oraz koszty postępowania sądowego, nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-8C.

Natomiast odsetki karne, które należy odróżnić od odsetek będących swego rodzaju opłatą za korzystanie ze środków finansowych Wnioskodawcy, czyli przypadające od nieterminowo regulowanych zobowiązań wynikających z umowy należy rozpatrywać w zależności od treści umowy i szczegółowego określenia sposobu ich naliczania. Jeżeli umowa pożyczki (kredytowa) jednoznacznie określa zasady naliczania podwyższonych odsetek od nieterminowych spłat rat pożyczki (kredytu) i wiąże nimi strony umowy, wówczas odsetki te należy traktować w sposób analogiczny jak odsetki wymagalne. Wobec tego w przypadku ich przedawnienia i jednocześnie, gdy wierzyciel nie dokonał ich umorzenia, ww. odsetki nie stanowią przychodu w zakresie omawianego podatku. Stąd też Wnioskodawca nie jest zobowiązany do wystawiania informacji PIT-8C na kwotę przedawnionych odsetek karnych.

Interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 15 listopada 2005 r., znak BI/4117-0060/05:

W odniesieniu do osób nieprowadzących działalności gospodarczej przedawnione i umorzone wierzytelności w świetle art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stanowią przychodów, dlatego też należy uznać, iż w przypadku przedawnienia zobowiązania bądź jego umorzenia dłużnikowi będącemu osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej nie wystąpi obowiązek podatkowy.

Interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 26 stycznia 2010 r., znak ITPB2/415-867c/09/MK:

Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że mimo przedawnienia zobowiązanie nadal istnieje i pożyczkobiorca (kredytobiorca) ma obowiązek wykonać ciążące na nim zobowiązanie, natomiast wierzyciel nie może już dochodzić przymusowego jego wykonania. Z uwagi więc na fakt, że dłużnik mimo przedawnienia zobowiązania, może to zobowiązanie wypełnić, jego korzyść majątkowa nie ma jeszcze charakteru trwałego w momencie przedawnienia. W sytuacji, gdy wierzyciel nie umorzył należności, samo przedawnienie zobowiązania, obejmującego kapitał, odsetki zwykłe oraz koszty postępowania sądowego, nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-8C.

Interpretacja podatkowa Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 6 marca 2006 r., znak BI/4117-0003/06:

W takim ujęciu umorzone odsetki i koszty windykacji kredytu nie stanowią jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego dla kredytobiorcy (którym w rozpatrywanym przypadku jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej), a jedynie zmniejszają lub likwidują zobowiązanie pieniężne wobec kredytodawcy. Skutkiem takiej sytuacji jest wystąpienie po stronie dłużnika określonej korzyści. Ustawodawca wskazał wprawdzie w treści art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 1991 r. jako źródło przychodów wartość innych nieodpłatnych świadczeń, jednak orzecznictwo NSA potwierdza, że z tego, iż dłużnik nie wywiązuje się ze swojego zobowiązania, nie można wyciągnąć wniosku, iż fakt ten stanowi równocześnie nieodpłatne świadczenie wierzyciela na rzecz dłużnika. Aby mówić o otrzymaniu świadczenia przez świadczeniobiorcę, świadczeniodawca musi wyrazić pozytywną wolę świadczenia, tzn., że chce przekazać nieodpłatnie świadczenie na rzecz świadczeniobiorcy; działanie polegające na przekazaniu świadczenia nie może być bezwolne. Przeciwny pogląd prowadziłby do wniosku, że każde nie tylko umorzone czy przedawnione, ale również nieterminowe regulowanie zobowiązania podlega opodatkowaniu jako nieodpłatne świadczenie wierzyciela na rzecz dłużnika.

W świetle powyższego – kierując się ścisłą wykładnią systemową i celowościową przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – należy uznać, iż korzyści, jakie osiąga dłużnik z tytułu umorzenia odsetek od kredytu (pożyczki) oraz kosztów jego windykacji, są podatkowo obojętne, nie stanowią bowiem dla niego realnego przysporzenia majątkowego.

Reasumując, umorzone odsetki i dodatkowe koszty związane z windykacją kredytów udzielanych przez kasę nie rodzą po stronie wierzyciela obowiązku określania dłużnikom przychodu i wystawiania informacji PIT-8C.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.