Autor: Mateusz Rzeszowski
Mam problem z zadłużoną babcią. Otóż babcia pozaciągała szereg kredytów. Nie wiem, ile dokładnie, gdyż wszystko ukrywała przed rodziną. Ostatnio babcia miała wypadek (ma częściową amnezję oraz ogólnie zły stan zdrowia) i wtedy wszystko się wydało. Jej telefon ciągle dzwoni, a my nie wiemy co robić. Czy jest jakieś wyjście z tej sytuacji? Czy komornik może zająć nasze rzeczy?
Zacznę od kwestii zabezpieczenia się przed zaciąganiem zobowiązań przez Pani babcię na przyszłość. W przypadku kiedy Pani babcia nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem (na skutek amnezji, złego stanu zdrowia bądź wcześniejszych dolegliwości) może Pani dążyć do przeprowadzenia jej ubezwłasnowolnienia, co zapobiegnie dokonywania czynności prawnych bez Pani wiedzy i zgody. Jest to w zasadzie jedyna droga, żeby w pewny sposób zabezpieczyć się przed zaciąganiem przez Pani babcię dalszych zobowiązań.
Zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.”
W omawianej sytuacji zasadne zdaje się przeprowadzenie postępowania mającego na celu ubezwłasnowolnienie bądź ubezwłasnowolnienie częściowe Pani babci.
O ubezwłasnowolnieniu częściowym mówi art. 16 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.”
Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 3 grudnia 1974 r., sygn. akt I CR 580/74, wyjaśnił, że do ubezwłasnowolnienia nie wystarcza samo stwierdzenie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, „musi występować nadto niemożność kierowania swym postępowaniem – gdy chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, lub potrzeba udzielenia pomocy w prowadzeniu spraw – przy ubezwłasnowolnieniu częściowym”.
Ubezwłasnowolnienie ma na celu przede wszystkim ochronę interesów samej osoby ubezwłasnowolnianej, co w tym przypadku wydaje się uzasadnione, jako że na skutek choroby, Pani babcia mogłaby działać na swoją szkodę. W tym celu też ustanawia się opiekuna (lub kuratelę w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego), który sprawuje pieczę nad ubezwłasnowolnionym oraz jego majątkiem, jak również reprezentuje go względem osób trzecich.
Zgodnie z art. 545 Kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3) jej przedstawiciel ustawowy.
We wniosku o ubezwłasnowolnienie będzie musiała Pani udowodnić wszystkie okoliczności, które przemawiają za jego przeprowadzeniem. W sytuacji, jeśli istnieją dowody przemawiające za tym, że już wcześniej Pani babcia zaciągała kredyty (działając na swoją szkodę), nie będąc świadoma podejmowanych działań, należy je powołać. To samo dotyczy obecnej dokumentacji medycznej dotyczącej jej stanu umysłowego i psychicznego.
W przypadku dokonania czynności prawnej przez osobę ubezwłasnowolnioną, w postaci zaciągnięcia kredytu, czynność ta będzie z mocy prawa nieważna.
Jeśli chodzi o czynności prawne dokonane przez Pani babcię przed przeprowadzeniem postępowania o ubezwłasnowolnienie, sytuacja jest odrobinę bardziej skomplikowana. W tym przypadku, jeśli istnieją okoliczności przemawiające za tym, iż Pani babcia nie była świadoma swoich działań, zasadne wydaje się powołanie na art. 82 Kodeksu cywilnego i uchylenie od oświadczenia woli. Zgodnie z tym przepisem:
Art. 82 Kodeksu cywilnego:
„Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.”
W celu powołania się na wspomniany przepis, musi Pani teoretycznie jedynie poinformować stronę umowy o okolicznościach wyłączających świadome podjęcie decyzji i nie jest konieczne złożenie dodatkowego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych, nieważność zachodzi bowiem automatycznie. Należy jednocześnie pamiętać, iż w takiej sytuacji, co do zasady strony umowy powinny zwrócić sobie, to co wzajemnie sobie świadczyły, co zakładam może być w opisanej sytuacji niemożliwe do zrealizowania.
Nie należy jednak obawiać się możliwości zajęcia przez komornika majątku nie należącego do Pani babci. W sytuacji, jeśli nie była Pani poręczycielem kredytu i postępowanie egzekucyjne nie toczy się także w stosunku do Pani, komornik nie ma prawa zająć przedmiotów majątkowych stanowiących Pani własność. Co prawda istnieje przepis mówiący, iż komornik może zająć ruchomość znajdującą się w posiadaniu dłużnika (np. pojazd, którym kieruje), jednak w takich przypadkach faktycznemu właścicielowi rzeczy służy zawsze powództwo przeciwegzekucyjne.
Art. 845. Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Do egzekucji z ruchomości komornik przystępuje przez ich zajęcie.
§ 2. Zająć można ruchomości dłużnika będące bądź w jego władaniu, bądź we władaniu samego wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika, oraz w wypadkach wskazanych w ustawie. Jednakże w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej dopuszczalne jest zajęcie ruchomości na zasadach przewidzianych w przepisach o egzekucji administracyjnej.”
Art. 841. Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.
§ 2. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika.
§ 3. Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.”
Tym niemniej, w omawianej sytuacji nie wychodziłbym z tak daleko idącymi obawami. Jeśli babcia zamieszkuje obecnie w Państwa mieszkaniu, co do zasady powinno wystarczyć wskazanie, iż nie znajduje się tam mienie do niej należące, a Państwo sprawują nad nią jedynie opiekę w związku z chorobą. W sytuacji zaś, jeśli zamieszkuje w swoim mieszkaniu, nie znajduje się zapewne w posiadaniu rzeczy ruchomych należących do Pani.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika