Autor: Tomasz Krupiński
Jak sprawdzić, czy długi po zmarłym mężu się przedawniły? Miałam od 2004 r. sądownie orzeczoną separację i przyznaną opiekę nad dziećmi. W 2014 r. mąż zmarł. Okazało się, że zostawił około 60 tys. zł długu. Nic o tych długach nie wiedzieliśmy i nie założyliśmy sprawy o odrzucenie spadku. Jeden dług z 2002 r. dorosłe już dzieci wyrokiem sądu mają spłacić. Pozostaje dług w innym banku z 2009 r. i jeszcze jeden w firmie pożyczkowej, tylko nie wiemy, kiedy był zrobiony. Co robić i jak sprawdzić to zadłużenie?
Nie ma instytucji prowadzącej rejestr przedawnionych zobowiązań. Należy tę kwestię przeanalizować samodzielnie. Zobowiązaniami rządzą ogólne reguły przedawnienia, które ustalają terminy przedawnienia. Dla roszczeń majątkowych termin przedawnienia wynosi lat 10 a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata od dnia wymagalności roszczenia. Jeżeli roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem, termin ten wynosi zawsze 10 lat.
W mojej ocenie roszczenie jest przedawnione. W takich sytuacjach zawsze należy się zwrócić na piśmie do wierzyciela i podnieść zarzut przedawnienia roszczenia. Dopiero z odpowiedzi wierzyciela będziemy mogli wywnioskować, czy doszło do przerwania biegu przedawnienia.
Zobacz też: Jak sprawdzić czy dług jest przedawniony
W innym wypadku można podjąć próbę uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.
Oświadczenie dotyczące spadkobrania jest jednostronną czynnością prawną, do której mają zastosowanie przepisy ogólne o wadach oświadczenia woli dotyczące błędu lub groźby – tj. art. 84 i 87 Kodeksu cywilnego (K.c.) ze zmianami wynikającymi z art. 1019 K.c. Przepis ten przewiduje zarówno uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu lub groźby (art. 1019 § 1 K.c.), jak i od skutków biernego zachowania się spadkobiercy, wskazanych w art. 1015 § 2 K.c. Spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, jeżeli takie zachowanie było konsekwencją błędu prawnie istotnego, a do uchylenia się dojdzie przed sądem, który dokonuje jego zatwierdzenia (art. 1019 § 1 pkt 1 i § 3 K.c.) i jednocześnie złoży oświadczenie, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca (art. 1019 § 1 pkt 2 K.c.). Oświadczenie o uchyleniu się od tych negatywnych skutków powinno być złożone, zgodnie z art. 88 § 2 K.c., przed upływem roku od wykrycia błędu. Sąd dokonuje kontroli dopuszczalności uchylenia się od skutków oświadczenia woli, jak i niezłożenia wymaganego oświadczenia, pod kątem spełnienia ustawowych przesłanek. Błąd w prawie cywilnym jest wadą oświadczenia woli, która polega na mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie rzeczy (lub równoważny z takim mylnym wyobrażeniem brak wyobrażenia o tym stanie) – tzw. błąd sensu stricto lub mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli – tzw. pomyłka. Błąd, z którym prawo cywilne łączy skutek w postaci możliwości uchylenia się od skutków prawnych czynności dokonanej pod wpływem błędu, musi dotyczyć treści czynności prawnej (art. 84 § 1 K.c.) oraz być istotny (art. 84 § 2 K.c.).
Błędem dotyczącym treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest m.in. błąd co do osoby spadkodawcy, co do tytułu powołania lub co do przedmiotu spadku. W tej ostatniej sytuacji chodzi o brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie jest on wynikiem braku staranności po stronie spadkodawcy. Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie pozostawia wątpliwości, że błędem prawnie doniosłym, mogącym stanowić podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków oświadczenia o przyjęciu spadku, nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005r. IV CK 799/04 OSNC 2006/5/94, Biul.SN 2005/11/12, M. Prawn. 2006/16/881).
Pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w ww. postanowieniu, nie jest w judykaturze odosobniony, co potwierdza późniejsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. W postanowieniu z dnia 18 marca 2010 r. (V CSK 337/09 LEX nr 677786) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie jest błędem istotnym – w rozumieniu art. 1019 § 2 K.c. w związku z art. 84 § 1 i 2 K.c. – nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego. W postanowieniu z dnia 1 grudnia 2011 r. (I CSK 85/11 LEX nr 1147725) Sąd ten przyjął, że o błędzie co do przedmiotu spadku można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czy też inaczej, gdy „błąd jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy”. Podobne stanowisko zajął SN w postanowieniu z dnia 29 listopada 2012 r. (II CSK 172/12 LEX nr 1299156).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika